“Sorumluluk dağıtmanın kuralı, herkese kendi yetenekleri doğrultusunda sorumluluklar vermektir.” Zhang Yu
Ahmed Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen Türk devlet ve ilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair. Mecelle'yi kaleme alarak İslam hukukunu sağlam bir dille kitaplaştıran bir kişidir.
Bu yazımızda, Cevdet Paşa’nın devlet adamlarında aranacak özelliklerinden bahsedeceğiz. Dünya hayatında kusursuz insan yoktur, ancak iyi ve faydalı işleri, kötü ve çirkin işlerinden çok olan insanlar vardır.
Cevdet Paşa, devlet yönetiminde iltimas ve adam kayırmaya da karşı çıkarak, bu uygulamanın olumsuz sonuçlarına değinir. Kayırma, toplumun manevi yapısını içten çürüterek onun bozulmasına sebep olan kötü alışkanlıklardan biridir. Bir toplumda adam kayırma varsa, adalet zayıflar ve kurumlar doğru düzgün İşlemez olur. Ona göre, idareciler "insan sarrafı" olmalıdır.
Geçici yükselişlere aldanmayıp uyanık davranmalıdır. Kişiliği ile devlet hizmetinde kendini ispatlamış olanlar, ne zaman olsa kendilerini kurtarırlar. Ancak görünürdeki geçici ikbaline kapılarak kendilerinden büyük iş yapmaya kalkışanlar, görevini ihmal edip, yanlış yapanlar, sonradan yakalarını zamanın pençesinden kurtaramazlar. Bu arada, kamuoyu sürekli denetlenip dikkatten uzak tutulmamalıdır.
Devlet makamları kutsaldır. "Emanetleri ehline veriniz," prensibine uyulmazsa sistemde bozukluklar belirir. Devlet işlerinde insanlara iş aramak yerine, işe göre adam aranmalıdır. İşlerin düzenli bir şekilde yürümesi için, herkes yetenekli olduğu ve hak ettiği alanda istihdam edilmelidir. Aksi takdirde, bazı yetkin ve bilgili kişilere, ehliyeti olmayan işler ödül olarak verilirse, bu uygulamanın hiçbir faydası olmayacaktır. Buhari' kaynaklı hadis de şöyle diyor: “İş ehli olmayana [layık olmayana] tevdi edildiği [verildiği] zaman, kıyameti bekle.” Kıyametin kopacağı günler yakındır!
Yöneticiler halka güven vermelidir. Çünkü güven zamanla kazanılır ve bir kez sarsıldığında yeniden yerine getirilmesi zor olur. Hükümeti küçük düşüren ve itibarsızlaştıran tutarsızlıktır. Devlet ne derse onu yapmak zorundadır. Ancak durumu iyi incelemeli, analiz etmeli ve ona göre politika izlemeli, belirlediği yoldan geri dönmemelidir. Çünkü kötülük yapmaya cüret edenlerde merhamet ve insanlık yoktur.
Devlet adamları, ülke işleri söz konusu olduğunda tek bir vücut gibi birleşip aralarındaki şahsî çekişme ve dargınlıkları işlerine yansıtmamalı, devlet işlerini şahsî çıkar ve çekişmelerin üstünde tutmalıdırlar.
Devlet adamı, sadece kendi zamanındaki işlerin düzelmesini düşünüp de, acı sonuçları sonradan gelenlere ait olacak davranışlardan sakınmalıdır. Kendinden sonrakileri, sonra olacakları düşünmeyen kimsenin yanlışlığına düşmemelidir. Devlet ileri gelenlerinin görevi, her şartta devletin fayda ve zararını düşünmelidir.
Kaynak: Ahmet Cevdet Paşa / Ahmet Zeki İzgöer
