Öncelikle burada bahsedeceğimiz “senet” kavramından kastımız hukuken kambiyo senedi türlerinden olan çek, bono ve poliçedir.
Halk arasında ise senet (emre muharrer senedimin) denildiğinde kastedilen ise aslında bonodur. Dolayısıyla bono ile senet bu yazımızın anlaşılması açısından aynı anlama gelecek şekilde kullanılacaktır. Ancak hukuken birbirinden farklı anlam ifade ettiği unutulmamalıdır.
Senet; emre yazılı ve nama yazılı senet olarak düzenlenebilir fakat bazı haller vardır ki kanunda yer alan özel hüküm gereği emre yazılı olarak dahi düzenlenemez. İşte bu senetlerden (bono) biri de Tüketici senedidir.
Tüketici senedi nedir? Tüketici senedi; tüketici işlemi sonucunda üretici ile tüketici arasındaki hukuki ilişkinden doğan senetlerdir. 6502 sayılı Tüketiciyi Koruma Hakkındaki Kanun m.3’te tanımlara yer verilmiştir ve bu tanımları özetleyerek açıklamak gerekirse; üreticinin ticari amaçla her türlü mal ve hizmeti tüketiciye sunması ve tüketicinin de ticari amaç gütmeden nihai kullanıcı olma amacı ile bu sunulan mal ve hizmeti almasıdır. Başka bir ifadeyle üretici ticari amaçla hareket ederken tüketici ticari amaç gütmeden nihai kullanıcı olarak hareket etmesi gerekir. Mobilya almak, çeyiz almak, beyaz eşya almak hatta güzellik merkezinden hizmet almak gibi işlemler sizi tüketici haline getirir. Üretici ile tüketici arasındaki ilişki ise “tüketici işlemi” olarak adlandırılır. Bu ilişki ve işlemlerden doğan senetlere tüketici seneti diyoruz ve tüketici senetleri sadece nama yazılı olarak düzenlenebilir. Aksi halde senet tüketici bakımından geçersizdir. İşte ülkemizde aşağıda anlatacağımız faydadan dolayı satıcılar kanuna aykırı olarak senetleri emre düzenlemektedirler. Kısaca vatandaşın senet borçlusu olduğunu zannettiği birçok icra takibi iptal edilmektedir.
Tüketici senetlerinin diğer senetler gibi emre yazılı senet olarak düzenlenmesini kanun koyucu neden engellemiştir? Çünkü emre yazılı senetlerin özelliği gereği ciro edilebileceğinden senedin tedavülü çok kolay olacaktır. Ciro sayısı arttıkça tüketici, satıcıya karşı ileri süreceği defileri (itirazları) son hamile karşı ileri sürememe riski ile karşı karşıyadır. Hal böyle olunca da Tüketiciyi korumak adına bu senetlerin emre yazılı olarak değil, nama yazılı olarak düzenlenmesinde fayda olduğu düşüncesiyle 6502 Sayılı TKHK m.4/f.5 hükmü getirilmiştir.
6502 Sayılı Tüketiciyi Koruma Hakkında Kanun m.4/f.5 “Tüketicinin yapmış olduğu işlemler nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde sadece nama yazılı ve her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenebilir. Bu fıkra hükümlerine aykırı olarak düzenlenen senetler tüketici yönünden geçersizdir” hükmü tüm bu açıklamalarımızın kanuni dayanağıdır.
Kanun maddesinde ayrıca Taksitli alım yapan tüketiciyi koruyan çok önemli bir husus daha vardır. İlgili madde hükmünden de anlaşılacağı üzere taksitli yapılan tüketici satışlarında tek bir senet düzenlemesi kanuna aykırıdır. Bu tek senet ile icra takibi başlatılması ve haciz yapılması halinde de bu senet tüketici yönünden geçersizdir. Yani her bir taksit için ayrı bir senet hazırlanmalı ve ödenmeyen her bir taksit için ayrı ayrı takip başlatılmalıdır. Tek bir senet ile yapılan takipler tüketici bakımından mutlak surette geçersizdir ve bir bağlayıcılığı yoktur.
UYGULAMADA TÜKETİCİLERİN; MOBİLYA ALIŞVERİŞİ YAPARKEN, DÜĞÜN HAZIRLIĞI SIRASINDA ÇEYİZ EŞYALARI SATIN ALIRKEN, DÜĞÜN SALONU KİRALARKEN, GÜZELLİK MERKEZLERİNDEN HİZMET ALIRKEN, BEYAZ EŞYA SATIN ALIRKEN VE SAİR TÜKETİCİ İŞLEMLERİNİ YAPARKEN İMZALANAN ÇOĞU SENET GEÇERSİZDİR. ESNAF HER BİR TAKSİT İÇİN BİR SENET DOLDURMALI VE KAÇ TAKSİT AKSADI İSE ANCAK O KADAR SENETİ İCRAYA KOYMALIDIR. Fakat icra memuru bu senetlerin tüketici senedi olup olmadığı konusunda resen inceleme yapmadığından senetlerin kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile icraya koyulmasının önüne geçilememektedir. Menfi tespit davası açılması halinde bu hükme aykırı başlatılan icra takibi başlatılmış olmasına rağmen bu senetlerin geçersizliğine tüketici yönünden karar verilmek zorundadır. Ayrıca TKHK m.4/f.5 gereğine uygun olmayan senetler, icra takibine konu olup icra tehdidi altında (maaş haczi, ev haczi, muhafaza, satış vs.) ödemek zorunda bırakılmış olmanız halinde de bu miktarı ödediğiniz tarihten itibaren 1 yıl içerisinde istirdat (geri alma) davası açarak faizi ile birlikte geri alabilirsiniz.
Tüketici senetlerine ilişkin bu konuda birçok emsal karar mevcuttur. Herkese iyi günler dilerim.
0 216 693 33 60
