Değerli dost Beykoz okurları; Öncelikle ilgi ve alakanıza sonsuz teşekkürlerimi sunmayı borç bilirim.
Sizlerden o kadar çok sorular geliyor ki editörümüz her gün bu soruları cevaplamam için bana çok sayıda e mail gönderiyor. Okurlarımızın bizi takip etmeleri ve öğrenme hevesleri bizi daha çok çalışmaya ve araştırmaya sevk ediyor. İnanın bu beni ve bütün Dost Beykoz Ailesi’ni mutlu ediyor.
Sizlerden gelen bütün soruları köşemde tam ve doğru olarak yanıtlamaya çalışacağım
Gelen sorularda en çok yıpranma payı ile ilgili sorular geliyor.
Yıpranma payı nedir?
Her meslek kolunun kendine göre zorlukları vardır. Ancak bazı meslekler, çalışanlarda psikolojik ya da bedenen büyük baskı oluşturur. Zor çalışma şartları altında çalışanlar, devlet tarafından bazı güvencelere sahiptir. Bu güvencelerin en önemli olanlarından biri de yıpranma payıdır.
Yıpranma payı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda “fiili hizmet zammı” olarak yer almaktadır. Bu kanundan faydalanmak için 4A ( SSK) veya C (Memur) çalışanı olmak zorunluluğu vardır. 4B (Bağkur) çalışanları için yıpranma payından yararlanmak mümkün değildir. Yıpranma payının amacı diğer meslek gruplarına göre daha fazla güç sarf eden daha olumsuz şartlar altında çalışarak fazla yıpranmaya maruz kalan çalışanların daha erken emekli edilmesidir. Yıpranma payını şu örnekle açıklayalım; Yıpranma payını hak eden bir meslek grubunda çalışan kişiler ekstradan yıllık 60 ile 180 gün arasında prim alırlar. Örneğin demir ve çelik fabrikasında çalışan bir kişi ekstradan 90 gün prim hak ediyor. Yani 1 yıl içerisinde 360 gün prim ödenirken demir ve çelik fabrikasında çalışan bir kişi 450 gün prim ödüyor. Yani kısacası demir ve çelik fabrikasında 4 yıl çalışmış biri yıpranma payı sayesinde 5 yıl çalışmış kadar prim ödemektedir. Ülkemizde yıpranma payından yararlanan toplam 18 meslek grubu vardır. Bu meslek grupları şöyledir;
Kurşun ve arsenik işleri
Cam fabrika ve atölyeleri
Cıva üretimi işleri sanayii
Çimento fabrikaları
Kok fabrikalarıyla termik santraller
Alüminyum fabrikaları
Demir ve çelik fabrikaları
Döküm fabrikaları
Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler
Yeraltı işleri
Radyoaktif maddelerle yapılan işler
Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler
Türk Silâhlı Kuvvetlerinde Subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erler
Emniyet ve polis mesleğinde, Milli İstihbarat Teşkilatında
İtfaiye veya yangın söndürme işleri
Basın Kartı Yönetmeliği’ne göre çalışan gazeteciler
TRT’de Basın Kartı Yönetmeliği’ne göre çalışanlar
Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlar.
Yukarıda belirttiğimiz meslek gruplarına özel yıpranma payı hesapları bulunuyor. Her meslek grubunun kendi içinde zorlukları olması nedeniyle, temelde yıpranma payı prensibi değişmeden her meslek grubu için farklı uygulama ve yönetmelikler mevcut.
