Bebeklerde beyin gelişimi, anne karnında başlamaktadır. Bebek rahme tutunduktan birkaç hafta sonra beyin tohumları atılmaya başlar.
Beynin yapısal özelliklerinin çoğu embriyonik dönem boyunca yani ilk 8 haftada ortaya çıkar. Bu yapı, daha sonra fetal dönemde büyümeye ve gelişmeye devam etmektedir.
Anne karnında oluşan beyin, bebek doğduğu anda devreye girer. Doğumda bir bebeğin beyni, bir yetişkinin beyninin % 25’i kadardır. Bebekler, 100 milyar nöronla doğarlar; fakat beynin işlevleri olan düşünme, anımsama ile duygusal ve sosyal davranışları doğumdan hemen sonra kullanamazlar. Doğumdan itibaren beyin her geçen gün kendini şekillendirmeye başlar. Doğumdan sonra nöronlar arası bağlantılar (synapses) oluşur. İlk bir yıl içerisinde milyonlarca bağlantı oluşur. Yani beyin, ilk yıl boyunca inanılmaz bir hızda gelişmeye devam eder.
Beyin gelişiminin genetik faktörlere bağlı olduğu, dışarıdan yapılacak müdahalelerin beyin gelişiminde fazla rol oynayamayacağı düşünülmektedir. Ancak son zamanlarda bilim adamları arasındaki yaygın kanıya göre çevre faktörü beyin gelişiminde olumlu veya olumsuz yönde çok önemli bir rol oynadığı bilinmektedir.
5 aylık fetus 5 duyunun duymak ve dokunmak olmak üzere ikisine sahip olur. Küçücük kafasında her dakika 50.000 yeni hücre oluşmaktadır. Beyin öyle hızlı gelişmektedir ki 6. ayda hızla büyüyen beyin kabuğu kafatasına sığmak için kıvrımlar oluşturmaya başlar. 7. ayda fetus beyni tüm yaşamı boyunca sahip olacağı 100 milyar beyin hücresinin hemen tamamını oluşturmaktadır.
Her bebek düşünme, görme, duygu gibi beyin fonksiyonlarından sorumlu yaklaşık 100 milyar sinir hücresi ile doğar. Hayatın ilerleyen dönemlerinde ise bu doğuştan gelen 100 milyar sinir hücresinin üzerine yenileri üretilmemektedir.
Yaşamın ilk aylarında oluşan bu bağlantılar bebeğe dışarıdan gelen uyaranlarla güçlendirilmekte ve kalıcı hale getirilmektedir. Bu uyaranları verenler de çoğunlukla bebeğin anne baba ve yakın çevresi ile bakımında yardımcı olan kişilerdir.
Görme ve konuşma yeteneğini oluşturan beyin sistemleri çok erken dönemlerde şekillenmektedir (ilk 8 ay). Araştırmalar bebeğin doğumundan hemen sonraki erken dönemlerden başlamak üzere gördüğü ve duyduğu tüm olayların ileriki dönemlerde kendi görüş ve konuşma yetenekleri üzerinde derin bir etki bıraktığını ve şekillendirdiğini göstermektedir.
Vücutta beyin kadar önemli diğer sistem ise bağırsaklardır. Öyle ki bağırsaklar, taşıdıkları özellikler ve fonksiyonlarıyla ikinci beyin olarak adlandırılır. Çünkü bağırsakta bulunan trilyonlarca bakteri, bağırsak mikrobiyotasını oluşturur. Her bakteri zararlı değildir. Yararlı bakteriler de bağırsakta bulunur ve bu yararlı bakterilerin sayısını probiyotikler arttırır.
Bağırsak sisteminin sağlığı, duygu durum ve bağışıklık sistemi için çok önemlidir. Bunun yanında beyinle direkt temasta olduğu için beyin gelişimi konusunda da söz sahibidir. Beyinle iletişimin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi için bağırsakların da sağlıklı olması gerekir. Bağırsak sağlığını güçlendirmek için beslenmeye dikkat edilmesi şarttır.
Bebeğin ebeveynlerinin ve bakımından sorumlu olan kişilerin beyin gelişiminde rol oynayacakları kaçınılmazdır. Bu sebeple dikkat edilmesi gerekenler;
Çocukların ilişkilerinde duygusallık en ön plandadır. Bebeğinize sevgi ile yaklaştığınız takdirde sevgiyi öğrenecektir. Bebeğe gülümsemek, konuşmak, dokunmak, çok önemlidir. İhmal edilen bebeklerin beyinlerinin tüm bölgeleri gelişmesini tamamlayamazlar. Ayrıca özellikle ona dokunmak beynindeki büyüme hormonu salgısının artmasında önemlidir. Konuşurken cildinizin birbirinize temas etmesi unutulmamalıdır.
Bebeğin çıkardığı seslere, yüz ifadelerine ve hareketlerine karşı duyarlı olunmalıdır. Bebekler kendilerini ifade etmek için kelimeleri kullanamazlar. Onların kendilerini ifade etme biçimi çıkardıkları sesler, yüz ifadeleri ve hareketleridir. Bunlara karşı duyarlı olup istedikleri yanıtları verdiğiniz takdirde güvenleri artacaktır.
Bebekle konuşmak, hikâye ve şarkı söylemek bebek söylediklerinizin anlamını bilmese bile bu konuşma ve dil öğrenme kapasitesini arttıracaktır. Araştırmalara göre bebeğiyle sık sık konuşan annelerin bebekleri 2 yaşına geldiğinde bebekleri ile seyrek konuşan annelerin bebeklerine oranla ortalama 300 kelime daha fazla bildiği görülmüştür. Okuma yeteneklerinin de daha iyi geliştiği görülmüştür. Bebeğe resimli kitaplar okumanız ve resimlerde gördüklerini sormanız onun beyin gelişimine olumlu etki yapmaktadır.
Her bir çocuğun bir diğerinden farklı olduğunu unutulmamalıdır. Her çocuğun kendine özgü bir kişiliği vardır ve büyüme özellikleri de farklıdır. Çocuğunuzu kardeşleri veya başka çocuklarla kıyaslamak doğru değildir. Kendine özgü kişiliğini yansıtmasına yardımcı olunmalıdır.
