‘Dünyanın güneşe dönük en güzel yüzü Semerkand’
Ünlü Yazar AminMaalouf, Özbekistan’ın en eski şehri Semerkand’ı‘Dünyanın güneşe dönük en güzel yüzü’ olarak anlatır. Yıllar önce Yazar’ın Semerkand adlı eserini okuduğumda, tarihteki ünlü Türk imparatorlarından biri olan Amir Timur’un imparatorluk başkenti Semerkand’a hep gitmek istemiştim. Bağcılar Belediyesi öncülüğünde gerçekleştirilen ‘Kardeş Belediye’ kapsamındaki ziyarette, şairlerin ilham perisi beldeyi görmek nasip olmuştu. Özellikle İstanbul Milletvekili Feyzullah Kıyıklık ve Bağcılar Belediye Başkanı Lokman Çağırıcı’nın o bölgeye olan duyarlılığı ve kardeşlik ilişkilerini geliştiren etkinlikleri başlatmaları takdire şayan.
Kısa bir süre önce Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın da, dünyanın en eski şehirlerinden olan Semarkand’ı ziyareti, geçmişte şair ve tarihçiler tarafından ‘Doğu İslam dünyasının incisi’ olarak işaret ettiği, günümüzde eşsiz antik ruhu ile tam bir hazine olan kenti bize tekrar hatırlattı.
Semerkand günümüzde eski ve yeni şehir olarak ikiye ayrılmış durumda. Eski şehirde; tarihi cami, medrese, rasathane gibi eserler, yeni şehirde ise ticaret, eğitim ve idari merkezler yer alıyor.
İpek yolu üzerinde bulunduğundan dolayı tarih boyunca hep önemini koruyan Semerkand’ı birlikte gezmeden önce, yine geçen hafta seyahat etmeyi sevenler için İstanbul Işık Üniversitesi’nde gerçekleştirilen Uzakrota Travel Summit’ten kısaca bahsetmem gerekiyor. Turna.com kurucusu Abdulkadir Kırmızı’nın daveti üzerine takip ettiğim programda seyahat sektörünü ve geleceğin turizm trendlerini yakından gözlemleme imkanı buldum. Gezgin ve seeyahatseverler bu tür etkinlikleri yakından takip etmeli.
Şimdi, Dost Beykoz okuyucuları için, dünya medeniyetleri zenginliğine önemli katkılarda bulunmuş, ilmin ve medeniyetin beşiği, kadim şehirlerden Semerkand’ın görülecek yerlerine göz atalım.
Orta Asya’nın en muhteşem meydanı Registan
Türkçe’de ‘kumlu yer’ anlamına gelen, Orta Asya mimarisinin en önemli örneklerinden biri olan Registan, yüzyıllarca şehrin merkezi ve kalbi konumunda. 15. Yüzyılda Uluğ Bey tarafından kurulan yapıda üç ayrı medrese yer alıyor. Orta Asya’nın en muhteşem meydanı olarak biliniyor. Meydan güzelliğini, üç kenarındaki üç muhteşem mimaride yapılan medreseden alıyor.
Mavi ile yeşilin tonlarıyla süslü Gur-Amir Türbesi
Semerkand’ın görülmesi gereken en önemli noktalarından biri. Amir Timur, torunu Muhammed Sultan, iki oğlu,Uluğbek ve Timur’un manevi hocası Mir-Said Baraka’nınmezarı bulunmakta. Hocasının mezarının da aynı yerde olmasının bilime verdikleri değeri gösteriyor. 15.Yüzyıl başlarında yapılan türbenin girişindeki taç kapı dikkat çekici. Mavi ve yeşilin birçok tonu ile işlenen bu kapı türbenin en süslü kısmıdır. Minareler üzerinde ise kufi yazısı ile ‘Allah’ ve ‘Hu Allah’ yazıları bulunmakta. Amir Timur’un siyah mermerden yapılmış mezar taşıyla ilgili bazı efsaneleri de mutlaka rehber ya da oradaki halktan dinlemelisiniz.
Övgüye layık bir eser Bibi Hanım Camii
Amir Timur’un eşine olan sevgisinin ifadesi olarak bu camiyi yaptırdığı anlatılır. Görkemli mavi kubbesi, büyüklüğü ve güzelliği oldukça etkileyicidir. Çinilerle süslenmiş, bahçesinde lüks galerilerin olduğu, 300’den fazla sütun üzerine yerleşmiş kemerleri ile yüzyıllardır övgüyü hak etmiş eşsiz bir eserdir. Caminin kubbesi, Cennet kubbe olarak isimlendirilmesini de hatırlatmakta fayda var.
İmam Buhari Anıt Kompleksi
İslam Aleminde hadis alanındaki en önemli otorite kabul edilen İmam Buhari’nin kabri Semerkand’a 25 km uzaklıktadır. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan da kısa süre önce Özbekistan ziyareti kapsamında İmam Buhari Anıt Kompleksini ziyaret etmişti. Özbekistan bağımsızlığını kazanırken, İmam Buhari’nin şanlı mirasından yararlanmıştır.
Bilimin önemli merkezlerinden Uluğbek Gözlemevi
Şehir merkezine 3 km uzaklıktaki bir tepe üzerine kurulan Uluğbek Gözlemevi’nin yapımı 1428 yılında tamamlanmış, Semarkand şehrinin bilimde ulaştığı en üst noktayı göstermesi açısından önemlidir. Uluğbey, dünyanın güneş çevresinde döndüğünü Kopernik ve Galileo’tan yıllar önce bulmuştur. Ali Kuşçu da burada çalışmalarını sürdürürken İstanbul’a gelmiş ve Fatih Sultan Mehmet’in himayesinde çalışmalarını devam ettirmiştir. Gözlemevi kalıntılarının yanında kurulan SemerkandUluğbekMemorial Müzesi’nde döneme ait yazılar, kitaplar ve koleksiyonlar sergilenmektedir.
Bunlarla birlikte, Semerkand’ın merkezinde bulunan Afrasiab antik kenti ile müzesi, Registan meydanında bulunan, şehrin en büyük galerilerinden biri olan Aysel Sanat Galerisi, İpek yolu üzerindeki en büyük pazarlardan olan SiyopBozori Pazarı, İpek Halı Fabrikası ve yine İslam dünyası için önemli isimlerden İmam Maturidi türbesi gibi yerler görülebilir.
Dikkatimi çekenler:
Sovyet dönemi kültürünün derin izleri
Ahşap kapılar, ipek giysiler, rengarenk halılar
Mistik sokakları
Her türlü renkliliği görebileceğiniz açık pazarlar
Özbek kültürünü yansıtan restoranlar,
Kulpsuz seramik kupalarla içilen onlarca çeşitlilikte yeşil çay
İbn-i Sina’nın kitaplarında bile yer alan meşhur Özbek pilavı
Nasrettin Hoca’yı bizim kadar sahiplenmeleri
Sadece devlet televizyonlarının yayın yapması
Düğün ya da cenaze törenlerindeki ilginç detaylar
TİKA gibi önemli Türk Kurumlarının özverili çalışmaları
