Osmanlı’nın Temellerini Atan Bilge Kadın, Hayme Ana

Türk tarihinde, özellikle Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde önemli bir yere sahip olan Hayme Ana, yalnızca bir anne değil, aynı zamanda bir lider, bilge ve toplumu yönlendiren güçlü bir şahsiyettir. Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in büyükannesi, Ertuğrul Gazi’nin annesi olan Hayme Ana, Kayı Boyu’nun liderlerinden biri olarak bilinir.

Kimdir Hayme Ana?

Hayme Ana’nın doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 13. yüzyılda yaşadığı kabul edilir. Oğuzların Bozok koluna bağlı Kayı Boyu’nun önemli kadınlarından biri olan Hayme Ana, özellikle göçebe Türk topluluklarının yönetiminde büyük rol oynamıştır. Eşi Süleyman Şah’ın Fırat Nehri’ni geçerken boğulması üzerine, Kayı Boyu’nun liderliğini bir süreliğine üstlenmiş, ardından boyu Anadolu’ya yönlendirmiştir.

Onun öncülüğünde, Kayı Boyu Söğüt ve Domaniç çevresine yerleşmiş, burada hem hayvancılık yapmış hem de Anadolu’nun siyasi yapısına uyum sağlamıştır. Osmanlı Devleti’nin beylikten devlete uzanan yolculuğunda, Hayme Ana’nın liderliği, kararları ve stratejik hamleleri büyük etkiye sahiptir.

Hayme Ana’nın Osmanlı Tarihindeki Yeri

Hayme Ana, yalnızca bir lider değil, aynı zamanda bir anaerkil düzenin de temsilcisidir. Türk toplumunda kadının yönetim ve karar alma süreçlerinde etkin bir rol oynadığına dair önemli bir örnektir. “Devlet Ana” olarak da anılan Hayme Ana, sadece ailesine değil, Kayı Boyu’na da annelik yapmıştır.

Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in yetişmesinde dolaylı olarak etkisi olduğu düşünülmektedir. Onun sağlamış olduğu istikrar ve yerleşim politikaları, Osmanlı’nın gelecekteki devlet anlayışına zemin hazırlamıştır.

Hayme Ana’nın Hikmeti: Söğüt’e Yerleşme Kararı

Kayı Boyu, uzun süren göçlerin ardından kendine kalıcı bir yurt arıyordu. Ertuğrul Gazi ve beyleri, bu göçebe yaşamın ne kadar sürdürülebileceğini tartışırken, obanın bilge anası Hayme Ana sessizce dinliyordu. Bir gün, beyler yine hangi toprağa yerleşeceklerine dair konuşurlarken, Hayme Ana söz aldı ve derin bir sesle konuştu:

“Evlatlarım, göç yorgunluğu sırtımızda, umut yüreğimizde. Ama unutmayın ki, bir devlet kurmak için önce kök salacağınız bir toprak gerekir. Eğer ağaç büyüsün isterseniz, onu rüzgârın önüne bırakmaz, sağlam bir yere dikersiniz. Bize öyle bir yurt gerekir ki hem hayvanlarımızı besleyelim hem de geleceğimizi inşa edelim.”

Hayme Ana’nın bu sözleri, beyleri derin bir düşünceye sevk etti. O, elindeki yayını yere sapladı ve devam etti:

“Söğüt, yurdumuz olmalıdır. Orada su var, bereket var, güven var. Kayı Boyu burada kök salar, burada büyür. Eğer burada yerleşirsek, Allah’ın izniyle büyük bir devletin temellerini atmış oluruz.”

Hayme Ana’nın bu ileri görüşlülüğü, Kayı Boyu’nun kaderini değiştirdi. Söğüt’e yerleşme kararı alındı ve bu küçük yerleşim, Osmanlı Devleti’nin filizlendiği toprak oldu. Bugün, Osmanlı’nın üç kıtaya yayılan mirasının temelinde, Hayme Ana’nın bilgece kararı ve ileri görüşlülüğü yatmaktadır.

Hayme Ana Türbesi ve Anısı

Hayme Ana’nın türbesi, Kütahya’nın Domaniç ilçesine bağlı Çarşamba Köyü’nde bulunmaktadır. Osmanlı padişahlarından II. Abdülhamid, 19. yüzyılda türbesini yeniden yaptırarak Hayme Ana’nın hatırasını yaşatmıştır. Günümüzde her yıl düzenlenen anma törenleriyle Hayme Ana’nın mirası yaşatılmaktadır.

Sonuç

Hayme Ana, yalnızca Osmanlı’nın değil, Türk tarihinin en önemli kadın figürlerinden biridir. Onun liderliği, cesareti ve stratejik zekâsı, Osmanlı’nın temelini atan en önemli unsurlardan biri olmuştur. Günümüzde kadınların yönetimde ve toplumda oynadığı rolü anlamak için Hayme Ana gibi güçlü kadın figürlerinden ilham almak büyük bir önem taşımaktadır.

Kaynak:

1. İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu

2. Halil İnalcık – Osmanlı Tarihi Üzerine Araştırmalar

Neşat Yayla HAKKINDA

Beykoz İlçe eski Milli Eğitim Müdürü...