Nazım Hikmet’ in Abidin Dino’ya “Bana mutluluğun resmini yapabilir misin?” diye sordu.
Abidin Dino belki mutluluğun resmini yapamadı ama yazdığı şiiriyle mutluluğu hissettirdi bizlere. Nazım’ın Abidin’ e sorduğu gibi ben de Aristoteles’e soruyorum; Sevgili Aristoteles, bize mutluluğun formülünü anlatır mısın, nasıl mutlu olunur?
Aristoteles, bilimlerin amacının en genel amaç olduğunu düşünür. Ona göre amacı en genel olan bilim politikadır. Bu yüzden de en yüksek iyidir. Politikanın konusu toplum ve devlet olduğu ve bunlar bireyden daha büyük, onu içine alan şeyler oldukları için onlara ilişkin iyinin gerçekleştirilmesi daha önemli ve değerlidir. Politika genel olanı ve genel olan iyi aynı zamanda bireysel iyiyi de içerir. Bunun yanı sıra politika diğer bilimlerin de amaçlarını kapsar. Aristoteles’ e göre bu bilimin amacı mutluluktur. Peki, mutluluk nedir? Mutluluk, herkesin mutluluğu olan en yüksek iyidir. En yüksek iyi, yapılanlarda kendisi için istediğimiz, başka şeyleri de onun için istediğimiz bir amaç, yani her şeyin onun aracı olduğu, kendisinin hiçbir şeyin aracı olmadığı şeydir.
Mutluluğun ne olduğu üzerine birçok tartışma meydana gelmiştir. Aristotales’ e göre insanlar aracı amaçsallaştırarak, kendindeki eksikliklerle mutluluğu anlatırlar. Zenginlik kendi başına bir amaç değil, olsa olsa sağlıklı, onurlu bir yaşam ya da haz yaşamı için bir araçtır. Örneğin; parası olmayan biri için zengin olmak mutluluktur, sağlıklı olmayan biri için sağlıklı olmak mutluluktur, ama sağlığı kendiliğinden istediğimizden sağlık bir amaçtır, sporu ise sağlıklı olmak için istediğimizden, o araçtır.
Mutluluk bütün insanların ulaşmak istediği ve amaçladığı şeyse insanın istediği şeydir. Bu, insanın işidir. O halde insanın işi bir şeyi en iyi yapmaktır. Örneğin bir gitarist için “iyi”, gitarı iyi çalmasıdır; bir at için “iyi”, iyi koşmasıdır; bir bıçak için iyi, iyi kesmesidir.
Aristoteles’e göre mutluluk, insanların insansal etkinliklerinin ortak amacıdır. Yani insanlığa hizmet eden eylemler yapmasıdır. Dolayısıyla insana özgüdür. Bu yüzden Aristoteles önce insan doğasına bakıp insanın nasıl bir varlık olduğunu araştırmamızın gerekli olduğunu vurgular
Bunu da ancak insanın işinin ne olduğunu kavrarsak yapabileceğimizi düşünür. Böylece “mutluluk nedir” sorusuna cevap verebiliriz. Aristoteles, insanın işinin yaşamak olduğunu söyleyenlere itiraz eder. Çünkü yaşamak insana değil, tüm canlılara özgüdür. İnsan varoluşunu yaşamakla özdeşleştirenler, biyolojik varlıktan söz ederek kendilerine ihanet ederler.
Aristotales’ e göre mutluluk en genel amaçtır. Bu amaç en yüksek iyidir . En yüksek iyiyi iyi insan hedefler. İyi insan mutlu insandır. “ İnsan nasıl ya da neyle iyi olur?” sorusunun cevabı mutluluktur. Burada bahsedilen mutluluk, insani arzu ve isteklerimizin tatminiyle oluşan bir mutluluk değildir. İnsanlar mutluluğu arzu nesnesi olarak görürler. İnsan, akla uygun etkinlikler gerçekleştiren varlık olarak ifade edilir. Bu etkinliklerin iyi olduğunu göstermez. Etkinliğin amacı, insansal iyi olmalıdır. İnsan için iyi olan amaç olmalıdır. Bundan ötürü bu amaç, kişisel arzular barındırmaz. Aksine insan türü için en iyisini amaçlar. Bu düşünce insanı kişisel istek dünyasından uzaklaştırır. Mutluluk salt arzu sonucu olarak görülmez. Eylemlerini erdeme uygun gerçekleştiren insanlar kendi varlığından mutlu olur. Herkes mutlu olmak amacıyla erdemli davranır. Erdemli davranış sergileyen insanlar da mutlu olur.
Mutluluğun sırrı; daha çok olanı aramakta değil, daha azın tadını çıkarma kapasitesine ulaşmaktır. (Conficius)
