Bu yazımda “insan insanın kurdudur” diyen Thomas Hobbes’ un siyaset felsefesi ve toplumsal sözleşme kuramını sizlere aktaracağım.
Hobbes, siyaset kuramının temelini güç ve devlet üzerinden oluşturmuştur. Hobbes, doğal durumu savaş durumu olarak tasvir eder. Savaş durumunda tüm bireylerin sınırsız haklara sahip olması, gücünü istediği gibi kullanmakta özgür olması kaos ortamını oluşturur. Doğal durum kişilerin hayatta kalmasını dahi tehlikeye sokacak bir hal almıştır. Bunun üzerine bireyler kendi aralarında sözleşme yapıp haklarını üçüncü bir erke devreder. Sivil toplum durumuna geçişle tüm haklar egemenin elinde toplanmıştır. Mutlak özgür olan egemendir.
Hobbes’a göre insan doğal durumda arzu ve isteme gibi duyumlara sahip olan, arzunun nesnesine ulaşmaya çalışıp haz duyusunu yakalamaya çalışan ve bu ulaşma çabasını güç ile elde edebilen varlıktır.
Hobbes’un görüşünce;
"İnsanlar doğuştan eşittir. Doğa, insanları bedensel ve zihinsel yetenekler bakımından öyle eşit yaratmıştır ki, bazen, bir başkasına göre bedence çok daha güçlü veya çok daha çabuk düşünebilen birisi bulunsa bile, her şey göz önüne alındığında iki insan arasındaki fark, bunlardan birinin diğerinde bulunmayan bir üstünlüğe sahip olduğunu iddia etmesine yetecek kadar fazla değildir. Çünkü bedensel güç bakımından, en zayıf olan kişi ya gizli bir düzenle ya da kendisiyle aynı tehdit altında olan başkalarıyla birleşerek en güçlü kişiyi öldürmeye yetecek kadar güçlüdür
İnsanlar her ne kadar eşit yaratılmış olsa da gücü eline alan üstünlük sağlıyor. İnsan doğal durumda toplumsal bir varlık değildir. Arzu ve istekleriyle hareket eden çıkarı peşinde koşan tehlikeli varlıktır. Doğal hak ve doğal özgürlük birbirinden farklı olmadığı için her birey sınırsızca her istediğini yapma hakkına sahiptir. Doğal durumda bir kimsenin özgürlüğü diğer kişi tarafından kabul görüp tanınmadığı için kişinin özgürlüğü mümkün olmaz. Başıboş sonsuz sınırsız bir özgürlük mevcut ancak kabul görmüyor. Doğal durumda “özgürlük”, “adalet” gibi kavramlar ortak kabul görüp uzlaşılmadığı için yoktur. Bundan ötürü doğa durumu herkesin herkesle savaşıdır.
Hobbes, sözleşmeye giden yolu “İnsan, insanın kurdudur” (Homo homini lupus) sözüyle ifade etmiştir. Kişi, birbirinin kurdu olduğu doğal durumdan barış durumuna geçmeyi istemiştir. Barış durumuna geçmedeki referans akıldır. Yani doğa yasalarıdır. Hobbes doğa yasalarını aklın emri olarak tanımlar. Sözleşme önce kişilerin kendi arasında yapmış olduğu sonra egemene devredilmiş haklar bütünüdür. Böylece devletin kurulma zarureti ortaya çıkmıştır. Hobbes bu otoriter devlete Leviathan adını vermiş ve fikirlerini de bu adı taşıyan kitabında açıklamıştır. Leviathan adını Kutsal Kitap (Eski Ahid)’dan almıştır.
Sözleşme sonrasında doğal durumda olan tek varlık Leviathandır. Sınırsız özgürlüğe sahip olan da Leviathandır. Egemenin yaptığı her eylem devletin güvenliği için olacaktır. Yasa ve adaletin mümkün olduğu bu sivil durumda savaş söz konusu değildir ancak doğal durumda olan devletlerarasında savaş mubahtır, tabi sözleşme de mubahtır.
Sivil duruma geçen birey doğal hak ve özgürlüğe ne kadar sahiptir? Egemenin belirlediği kadar. Yasanın sınırları doğrultusunda. Uyruklara öğretilecek düşünceleri, kimin önünde konuşmaları gerektiğini, yayınlanmamış kitapları öncesinde kimin inceleyeceğini egemen belirler. Doğal durumda herkesin sınırsız özgürlük sahibi olmasından ötürü özgürlük sahibi olmayan birey sivil toplum durumunda bu haldedir. Bireyin eylemlerinin belirlendiği bir toplum hali bireyi özgür kılmaz diye düşünüyorum.
Hobbes'un yapmaya çalıştığı şey halkı yönlendirecek, devletin beka ve güvenliği için bir egemen, din ve yasa inşa etmektir. Bizim anladığımız türden (belki de modern birey özgürlüğü olarak özgürlük ) muhtemelen Hobbes’un felsefesinde hiç mümkün olmayacaktır.
Günümüz Türkiye’sini Hobbes’un felsefesi, Toplumsal sözleşme ve birey özgürlüğü olarak düşünelim bakalım. Haklarımızı bir egemene devretmiş modern bireyler olarak mutlak özgürlüğe sahip miyiz? Hangimiz ne kadar özgürüz.
