Sevgili okurlarımız, sizlere ilçemizin açıklığa kavuşmamış tarihi bir yapının geçmişini ve buna bağlı olarak bir okulun öyküsünü sunuyorum.
Anadoluhisarı Kızılserçe Sokağı Göksu Deresi kıyısındaki şimdiki Güzelcehisar İlköğretim Okul binasının geçmişine bakıldığında, 18’inci yüzyıl başlarından itibaren değişik tarihi olaylara zemin teşkil ettiği görülmektedir. Tapunun 10 pafta, 56 ada ve 7 sayılı parselde kayıtlı bina öncelerde yığma kargir olup Göksu Deresi’ne sıfır konumda idi. Bina değişik zamanlarda şekil değiştirmiş ve değişik işlevler içinde olmuştur. Bu kapsamda muhtelif kaynaklardan derlediğim emanetimdeki bilgi ve belge demetini asıl sahipleri olan sizlere aktarıyorum.
Arappaşa Yalısı
Süleymaniye Vakıflar Müzesi Kütüphanesi Müdürü Ziya Akbulut’un oğlu 1909 doğumlu Yüksek Mimar Necmettin Akbulut’tan 04 Mart 1984 tarihinde yazılı olarak derlediğim bilgilere göre ; Süleymaniye Vakfılar Müzesi Kütüphanesi’ndeki (1703) tarihli (Muradül Ahkamül Tarih) isimli (Mehmet Muhammet Beşir) imzalı (El yazması Kitap)’tan bilgi sahibi olduğunu açıklamıştır. Necmettin Akbulut tarafından kitap içeriğine dayalı olarak ;
Şimdiki Güzelcehisar İlköğretim Okulu’nun bulunduğu binanın yerinde önceki yapının (Arappaşa Yalısı) olarak anıldığı, sarayda gözden düşmüş cariyelerin bu binada misafir edildikleri, ayrıca Göksu Deresi kıyısındaki Un Değirmeni işçilerinin de bu binada bekçi olarak istihdam edildikleri belirtilmiştir.
Anadoluhisarı Altı Dershaneli İttihad – Terakki Mektebi
Cibali Tütün Fabrikası Müdürlüğü’nden emekli 1908 doğumlu Nida Kazancıbaşı’dan 05 Mayıs 1984 tarihinde imzası ile yazılı olarak derlediğim bilgi ve fotoğraf belgeye göre ;
Arappaşa Yalısı olarak bilinen bina daha sonraları eğitim alanında hizmet vermiştir. Elimdeki fotoğraf belgeye bakıldığında okul bahçesinde büyük boy ay yıldızlı bayrağın önünde düzenli bir sıra halindeki gurubun ortasında sarıklı ve cüppeli giyimi ile din dersleri hocası Fevzi Hoca, fes giyimli öğretmenler ve altmışa yakın öğrenci gurubu yer almaktadır. Ay Yıldızlı Bayrağın üst tarafında ise Arap harfli okulun tabelası görülmektedir. Süleymaniye Kütüphanesi Müdürü Sayın Emin Eş beyin 11.08.2008 tarihli imzalı tercümesinden okulun adının (Anadoluhisarı Altı Dershaneli İttihad – Terakki mektebi olduğu) anlaşılmaktadır. Ayrıca aynı mektebin birinci sınıf öğrencisi 1909 doğumlu Saim Urel’den 05 Mayıs 1984 tarihinde derlediğim yazılı bilgilerde ; O dönemde okulun kız anlamına gelen (Müennes) ve erkek anlamına gelen (Müzekker) şeklinde eğitim vermekte olduğu ifade edilmiştir.
Güzelcehisar İlköğretim Okulu’nun doğuşu
Güzelcehisar İlköğretim Okulu’nun modern hale dönüşümü konusunda kaynak işlevini gören 1930 doğumlu Mustafa Muammer Çay. 1959 – 1977 arası 18 yıl Anadoluhisarı Muhtarlığını yapmış, 1984 – 1994 tarihleri arasında iki dönem Beykoz adına İstanbul Büyükşehir Belediye Meclis üyeliği ve kısa bir dönem için boşalan makama Meclis kararı ile Beykoz Belediye Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur. Okulun şimdiki modern hale kavuşmasının hikayesi 08 Kasım 1977 tarihinde imzası karşılığında derlediğim yazılı belgelere dayanmaktadır. Bundan sonrasını Mustafa Muammer ÇAY’dan dinleyelim ;
Altı Dershaneli İttihad – Terakki mektebi’nden sonra bina kendi haline bırakılmış olup bazı kimseler tarafından ikamet yeri ve bahçe kısmı ise kümes, eşek ve koyun ahırı olarak kullanılmakta idi. 1963 yılının sonlarına doğru Devlet Bakanı (Orhan Eyüpoğlu) beni muhtar sıfatı ile arayarak ; Sayın Çay, Saat : 15.oo de Başbakan İsmet Paşa ile birlikte Beykoz İlçesi’ne geleceklerini, benim de giyinerek Pazar Sokağı girişindeki çınarın dibinde hazır olmamı ve kendi arabasına alacağını bildirdi. Günlerden Cumartesi idi Bildirilen yer ve saatte hazır oldum. Orhan Eyüpoğlu tek kapılı arabası ile yanaştı ve atla arabaya dedi. Arabada Cumhuriyet Halk Partisi Beykoz İlçesi Başkanı rahmetli
(Mahmut Erdem) vardı. İsmet Paşa’nın Yüzbaşılığı esnasındaki anılarının tazelenmesi amacı ile konvoy halinde Tokatköy’e doğru yola çıkıldı. Hemen arkadaki arabada İsmet Paşa, eşiMevhibe
İnönü ve Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul İl Başkanı (Ali Sohtorik) vardı. Üçüncü arabada İstanbul Valisi (Niyazi Akı), dördüncü arabada ise İstanbul Belediye Başkanı (Haşim İşcan) vardı. İsmet Paşa özel gezi amacı ile yola çıktığı için koruma almaya gerek görmemişti..
Tokatköy ziyareti dönüşünde konvoy Küçüksu Kasır Çay bahçesinde mola vermişti. İsmet Paşa çay bahçesinde etrafını çeviren halk ile sohbet ederken (Siz her gün burada mısınız ? ) diye sordu.
Halktan evet cevabını alınca (Ben Ankara’dayım. Sizin gibi her gün denizi görmüyorum. Biraz yarım daire olun da ben de denizi göreyim) diye ricada bulundu... Halk derhal yarım daire olmuş ve deniz görünümü açılmıştı. Geleneksel mısır ikramları yapıldı. İsmet Paşa’nın şekeri olduğu için Mevhibe hanımdan ikinci mısır için izin istediği gözlendi.
Halk ile yapılan sohbetin sonuna gelindiğinde İsmet Paşa bana dönerek;
- Muhtar, biraz sonra kalkacağız ve Küçüksu Deresi’ni geçtikten sonra senin sınırından dışarı çıkacağız. Hükümet senin ayağına geldi. Senin mahallenin hükümetten bir isteği yok mu?
Diye sordu. Şimdiki Öğretmen Evi’nin olduğu 34’üncü İlkokul’unu gösterdim. Denize kayma ihtimali nedeniyle Belediye tarafından mühürleneceğinden ve bu sebeple çocukların eğitimden yoksun kalacaklarından endişe edildiğini belirttim.
Bunun üzerine İsmet Paşa İstanbul Valisi Niyazi Akı’ya dönerek;
- Niyazi bak muhtar ne diyor?
İstanbul Valisi Niyazi Akı,
- Duydum paşam. Zamanı gelince gerekeni yaparız.
İsmet Paşa Vali Niyazi Akı’ya
- Bunun beklemeye ve zamana tahammülü yok.
Diyerek bana döndü.
- Muhtar arsayı bulmak senden, okulu yapmak benden.
Cevap olarak, Paşam arsa hazır dedim ve Kızılserçe Sokak’taki şimdiki yeri tarif ettim. Bunun
üzerine İsmet Paşa İstanbul Valisi Niyazi Akı’ya hitaben,
- Pazartesi günü bir heyet gönderiyorsun. Muhtar Arsayı gösterecek. Okul yapmaya
uygun ise gereğini yapacaksın. Plan ve Proje tasdikini Ankara’ya gönderdiğin zaman bana hatırlat. Ben de Kemal Satır’a gerekli talimatı vereceğim.
- Muhtar sen de bu işin takipçisi olacaksın.
Hemen bir gün sonraki Pazartesi günü Anadoluhisarı’na heyet geldi. Şimdiki yeri gösterdim ve heyet tarafından uygun görüldü.. Plan proje tamamlandı, onaylandı, ihaleye çıktı, çok kısa süre içinde inşaat hızla tamamlandı. Nihayet şimdiki Güzelcehisar İlköğretimOkulu 1964 yılından itibaren eğitim hizmetlerine başlayarak modern bir okul olarak Beykoz İlçesi’ndeki yerini almış oldu.
Sevgili Okurlarımız, bu bilgileri bizlere aktaran ve şimdi aramızda olmayan kaynak kişileri rahmetle anıyorum. Çok şükür ki hayatta olan kişi ve tek tesellimiz Mustafa Muammer Çay’dır. Halen seksen üç yaşında olup evinde ziyaret edilmeye layık bir kişi olarak yaşamını sürdürmektedir.
Seksen bir yaşına geldiğim bu aşamada emanetimdeki ilçeye ait küçük bir tarihi bilgiyi siz okurlarımıza aktarabildim ise ne mutlu bana.
