Hijyen İngilizce kökenli, Türkçemize sonradan girmiş bir kelime olup kısaca temizlik anlamına gelmektedir.
Mayıs Ayının 2. ve 5. günleri arası "El Hijyeni Haftası" olarak belirlenmiş olup bu hafta etkinlikler ve farkındalık yaratan sunumlarla kutlanır. Biz de her mayıs ayında bu konudan bahsedeceğiz.
Çağdaş sağlık hizmeti anlayışı; öncelikle sağlığın korunması ve geliştirilmesini (insanların kendi sağlıkları üzerindeki kontrollerini artırma ve sağlık düzeylerini daha da iyiye götürme sürecinin bütünü olarak tanımlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü 1986) gerek kılmaktadır.
Hijyen (Temizlik); sağlık ortamının korunması amacıyla her türlü hastalık etmeninin ortamdan uzaklaştırılmasıdır.
Temizliğin sağlanmasında temel kural ellerin doğru şekilde yıkanmasıdır. El yıkama, en ucuz, en basit ve de her kesim tarafından uygulama kolaylığı olan bir işlemdir. Ayrıca birey ve toplum sağlığının korunmasında son derece etkili bir yöntemdir.
Kişilerin hijyen bilincini ve sorumluluğunu artırıp, temiz kişi olmasını sağlamak, onların kendilerine olan güven ve mutluluğunu yükseltir.
Neden el temizliği
Dokunduğumuz her yüzeyde, havada dahi gözle görülemeyen mikroplar vardır. Günlük yaşam aktivasyonunda ellerimiz çevre ile her türlü bağlantıyı sağlayan organımızdır. Bu nedenle en fazla kirlenen yerimiz ellerimizdir. Böyle olmasına rağmen günlük koşuşturma içinde el yıkama çok sıradan bir iş olması nedeniyle genellikle ihmal edilebilir. Hal bu ki hem kendi hem de çevremizdekilerin sağlığını korumada çok önemlidir. Kirli ellerimiz, basit soğuk algınlığından ölümcül birçok hastalığa neden olan problemlere yol açabilir.
Özel bir durum olarak da sağlık personelleri elleriyle hastadan hastaya ve eşyalardan hastaya mikropların bulaşmasında önemli rol almaktadır. Bu nedenle yetersiz el temizliği, dünyanın her tarafında halen yaygın görülen hastane enfeksiyonu nedenidir.
Gıda kaynaklı enfeksiyon hastalıkları da el hijyeni ile yakından ilgilidir. Okullar ve askeri kışlalar gibi toplu yaşanan yerlerde sık görülen gastroenteritler, dışkı ile bulaşan parazitler hastalıklar ve mantar hastalıkları yetersiz el temizliği ile ilgili olabilir.
El temizliği çocukluktan itibaren öğretilmesi gereken bir alışkanlıktır. Bu zamanda başlayan alışkanlık kalıcı olur. Özellikle ilkokul çağındaki çocuklara doğru teknik ile el temizliği eğitimi çok önemlidir.
Mikrop yuvaları günlük hayatta dikkat çekmeyecek kadar gizemlidir.
Para; elden ele dolaşan bozuk veya kâğıt paralar birçok mikrobu barındırır. Ayrıca saklandığı cüzdan da aynı mikrobu bulundurur.
Musluk; çeşme muslukları mikropların çok sevdikleri yerlerdir. Bu nedenle sensorlu musluklar geliştirilmiştir. Özellikle çoklu kullanımı olan tuvaletlerdeki muslukları kullanırken el temizliğine çok dikkat edilmelidir.
Tuvalet kapı kolları; birçok insan tarafından kullanılır, buralarda çok riskli bölgeler kabul edilir.
Toplu taşıma araçlarındaki tutunma yerleri, merdiven korkulukları, elektrik ve asansör tuşları, cep ve sabit telefonlar da mikropların görülmeyecek şekilde bulundukları yerlerdir.
Bireysel olarak tuvalet sonrası hijyeni önemsemeli, burun boşluğumuzda ciddi enfeksiyonlara yol açabilecek mikropların bulunabileceğini dikkate almalıyız.
Vücudumuzda olabilecek bu şekilde enfeksiyon hastalıklarını engellemek için temizlik kurallarına uymak kendi sağlığımıza verdiğimiz önem kadar topluma karşı da sorumluluğumuzdur.
Ellerimiz ne zaman yıkamalıyız?
Gün boyunca ellerimiz kirlenir. Ellerimizdeki gözeneklere, çiziklere, çatlaklara, kir ve kıllara mikroplar sıkıca yapışır. Yağ ve ter salgıları, ayrıca toz ve kir mikropların çoğalması için oldukça uygun ortam oluşturur. Bu nedenle ellerimiz gün içinde sıklıkla yıkamalıyız.
Toplumda ortak kullanılan araçları kullandıktan sonra ( Para alış-verişi, çeşitli tuşlar/aparatlar, telefonlar, toplu taşıma araçları vb.)
Yemek hazırlamadan ve yemeden önce, yemek yedikten sonra
Tuvaleti kullandıktan sonra
Bebeklerin, çocukların ve hastaların alt bezini değiştirdikten sonra
Pişmemiş gıdalara temas etmeden önce ve sonrasında ( özellikle kırmızı et, tavuk, balık vb.)
Bozulmuş gıda ve çöplere temas ettikten sonra
Vücudumuzun kirli bir bölgesine, üst solunum yolu salgılarına (hapşırma, öksürme, burun silme, balgam çıkarma, kulak temizliği vb.) temas ettikten sonra
Diş, ağız, yüz ve göz temizliğinden önce
Tüm hayvanlara temastan sonra
Tırnaklarımızı kesmeden önce ve sonra
Saçlarımıza temastan sonra
Hastaya temas etmeden önce ve temastan sonra
Steril eldiven kullanmadan önce ve sonra
İşten, dışarıdan eve gelişte ilk iş olarak.
Ellerimiz sadece su ile yıkandığında, görünür kaba kirler uzaklaşır ki bu hijyene yetmez. Mutlaka sabun kullanılmalıdır. Katı sabunlar da mikrop bulundurabileceğinden sabunlama sonrası eller sudan geçirilmelidir. Toplu yaşanan yerlerde bu nedenle sıvı sabun önerilmektedir. Sıvı sabunda azalan miktarı tamamlamak yerine sıvı sabunun bitmesini bekleyip, aparatı temizleyip kuruladıktan sonra tekrar doldurulmalıdır.
Doğru el yıkama
El temizliğinde amaç, ellerimizdeki mikropları uzaklaştırırken fiziksel ve kimyasal zararlıları da bertaraf etmektir. Etkin el temizliği, her seferinde doğru yıkama tekniğinin uygulaması ile sağlanabilir. Sadece 30 saniye bahsedilen teknik ile el yıkama, bulaşıcı ve salgın pek çok hastalığa karşı önlem almada yeterlidir. Böylece kişisel ve toplum sağlığının korunmasında katkı sağlanmış olunur.
Bilek, el ve parmaklardaki takılar çıkartılır, tırnaklar kısaltılır. Akmakta olan ılık veya dayanabileceğimiz sıcak su ile ellerimiz ıslatılır.
Avuç içine sabun alınır, her iki elimizin bütün yüzeyleri köpürtülür.
Bilekler, avuç içleri, parmaklar/parmak araları, el sırtı, tırnak içleri ve dipleri en az 20-30 saniye ovalanır.
Akan su ile durulanır. Tek kullanımlık havlu kâğıt ile kurulanır ve bu kurulama havlu kâğıt ile musluk kapatılır, kâğıt çöpe atılır.
Sevgili dostlar unutmayın:
Temiz Eller Güvenli Ellerdir!
Temiz Eller Hayat Kurtarır!
Ellerimizi yıkamayı unutmayalım, sağlıcakla...
