Dr. Hüseyin Atilla TÜYSÜZ
  • 22/03/2023 Son günceleme: 22/03/2023 21:37
  • 6.103

Dünyada D Vitamini eksikliği giderek artmakta olup yaklaşık 1 milyara yakın kişide eksikliği tahmin edilmektedir. Ülkemizde de eksikliği yaygın olarak görülmektedir.

Bu vitaminin en önemli etkisi kalsiyum, fosforlu kemik yapısı üzerinedir. Eksikliği ile yaygın kanserler, kas/ iskelet ağrıları, kardiyovasküler hastalıklar, kemik erimesi, şeker hastalığı, hipertansiyon, otoimmun hastalıklar (vücut kendi dokularını yabancı olarak algılar ve o dokulara saldırarak zarar verir), uyku bozuklukları ve birçok kronik hastalıklarla muhtemel ilişki vardır. Yaşlılık, koyu cilt rengi, şişmanlık, kronik böbrek yetmezliği, kapalı mekânda çalışma gibi durumlar D Vitamini eksikliği için risk oluşturmaktadır.

Görüldüğü gibi D Vitamini insan sağlığı için oldukça önemlidir. Önemli bir kısmı ( %80-90 ) güneş ışığının etkisiyle ciltte yapılır. Ciltteki bu üretim cilt rengi, güneş koruyucu kullanımı, hava kirliliği ve mevsimlere bağlı olarak değişmektedir. Güneş ışınlarının dünyaya ulaştığı açı üretiminde etkilidir. Sabah erken ve öğleden sonra geç saatlerde ve kış aylarında güneş ışınlarının etkisi zayıflar. Yaz aylarında ve saat 10 ile 15 saatleri arasında üretim en iyi düzeydedir. Cam ve tül arkasından güneşe maruz kalmak da D Vitamini üretimini azaltır. Tüm vücudun güneşe maruz kalması üretim için idealdir. Sadece el, kol, bacakların güneşlenmesi de üretimde iyidir fakat sadece yüz bölgesinin güneş almasıyla üretimi çok azdır.

D Vitamininin az bir kısmı da gıdalarla alınır. Balık yağı, somon, ton balığı, uskumru, istiridye, yumurta sarısı, tereyağı, karaciğer, süt ürünleri (ayran, yoğurt, kefir, peynir) mantar, maydanoz, ısırgan, tatlı patates ve yonca D Vitamini kaynaklarıdır. Hayvansal kaynaklı ve bitkilerden alınan D Vitamini ince bağırsaktan emilir. Emilime safra asitleri yardımcı olur. Karaciğer ve yağ dokusunda depolanır. 

D Vitamini kan düzeyleri;

20 ng/ml'nin altı eksik

21 ng/ml  - 29 ng/ml yetersiz

30 ng/ml'nin üstü yeterli ( ideali 40 ng/ml - 60 ng/ml arasıdır )

150 ng/ml'nin üzeri değerler toksik kabul edilir.

Eksikliğinin tedavisinde 50.000 IU/ hafta, 6-8 hafta D Vitamini yüklemesi önerilmektedir. Hedeflenen düzeye ulaştıktan sonra günlük idame doz (400-800 IU) ile devam edilir.

Eksikliğinde Neler Olur?

Klinik şikâyetler ortaya çıktığında D Vitamini eksikliği ciddi sağlık sorunlarına yol açmış demektir. Halsizlik, yorgunluk, yürümede zorlanma, kuvvet kaybı, kemik ağrısı /kırığı riskinde artma, kramplar, uykusuzluk, saç dökülmesi ve depresyon/ değişken ruh hali görülebilir. 

Son zamanlarda yapılan çalışmalarda D Vitamininin bunamayı önlemede veya geciktirmede yararlı olabileceği düşünülmektedir. 

Eksiklik Neden Olur?

Güneş ışığından yararlanamama en önemli nedendir. Ayrıca yetersiz beslenme D Vitamininin emilimini engelleyen hastalıklar (çölyak, crohn hastalığı, kistik fibrozis ve obezite ameliyatları)  kullanılan ilaçlar ve karaciğer / böbrek hastalıklarında da D vitamini eksikliği görülür.Tedavisi ve önlenmesi oldukça kolay olan D Vitamini eksikliğinin tespiti noktasında riskli grupların belirlenmesi ve güneşe çıkmak için koruyucu önlemlerin alınması önem kazanmaktadır.

Güneş güzel nimet, D vitamini ise hayatımızda konfordur. Ilık bahar günlerinde bolca güneşlenmeyi, sakin yürüyüşler yapmayı ihmal etmeyin. Kalın sağlıcakla dostlar...

Yazarın Yazıları