"Okunacak en büyük kitap insandır" dedi Veli . Başka şeyler okumaya ne lüzum insanı okumadıktan sonra .
Neden böyle dedi Hacı Bektaş – I Veli? Ne ki bu insan, İnsan nedir hiç düşündük mü? İnsanı diğer canlılardan ayırt eden özellik nedir, düşünmek mi? Günlük hayatta düşündüğümüz şeylere göz atalım; yemek, içmek, para kazanmak, daha rahat yaşamak, çok çalışmak gibi ihtiyaçlarımızı tatmin etmek odaklı düşünüyor ve yaşıyoruz. Düşünmek basitçe buysa açık konuşmak gerekirse insanı hayvandan farklı kılan özellik kuru bir düşünme değil.
Çağımızın hastalığı, kafa ve kalbin boş, midenin dolu olmasıdır! Hakikaten çok doğru kendimizi sorunsallaştırmıyorsak yani hakiki manada insan “insan”ı kavramsallaştıramıyorsa varlık aleminin hangi parçasında olduğuna yanıt aramıyorsa düşünmek nerede?
Demek ki insanı farklı kılan temel özellik zeka sahibi olmak ve kuru bir düşünme etkinliği değil.
Peki ya ne? Muhakeme edebilmek, irade sahibi olabilmek ve ret edebilmek. Kıyas yapmak ve hayır diyebilmek ya da kabul edebilmek. Allahu Teala’nın göklere ve dağa indirdiği emaneti gökler ve dağlar yüklenmeye yanaşmadılar da insan yüklendi, o kabul etti. (Ahzab suresi 72) yaratılışımızda var kabullenmek.
İnsan bir anlam dünyasına sahiptir. MaxScheler insanın sahip olduğu bu anlam dünyasını Tinsellik olarak nitelendiriyor. Tin; soyut düşünebileceğimiz, maddeden farklı bir kavramdır. Tin, bedensellikten uzak bir kavram yani ruhu ruhsallığı temsil eder dersek yanlış olmaz.
Tinsellik farklı bir katman kazandırır insana. İnsanın mekanı sadece yeryüzü değildir artık kainattır (Kosmos). İnsan farklı bir dünyaya sahiptir aslında.
Tin, Arapçada incir anlamına gelmektedir. Tin suresinin ilk ayet-i kerimesi “Yemin olsun o incire ve zeytine”dir. Allah’u Teala’nın incir ve zeytine ettiği yemin bize insan doğasının gerçeklerini fısıldıyor. Tatlı ve acı bu iki meyve bize insandaki mutlu ve acılı olabilme durumlarını, insanın değişkenliğini, zıtlıklardan bulduğu mutluluğu, birlikteliği ve fikir dünyasını bizlere yansıtıyor aslında.
İnsan aynı zamanda şerefli bir varlıktır. Şerefli, üstün ve hükmedebilen ’’ Şanıma yemin olsun ki biz, Adem oğlunu şerefli kıldık. Onları karada ve denizde hoş vasıtalarla taşıdık ve güzel hoş nimetlerle besledik, yarattıklarımızın çoğunun üzerine geçirdik.” (isra 70) onu şerefli kılan nedir? Onu peşinde sürükleyen şeyin hayattaki yeri nedir?
Ne için yaşadığının farkına varamayan insan. Allahın sıfatları da insana sirayet etmiştir. Toplumsal düzeni sağlayan güzellikler (şeref, hakimiyet, adalet) insan vasıtasıyla hep o’na işaret etmiyor mu?
İnsan olma şerefini hakkıyla taşımak ve idrak etmek niyetiyle…
