Malta, Bodrum, Rodos, Bozcaada, Midilli...
Bunlar, bir zamanlar "beni de sürsünler" diyeceğiniz Osmanlı'nın beş ünlü sürgün yeri.
Bugün herkesin tatil yapmak için can attığı dünya cennetleri diyebileceğimiz yerler.
Geçmişte çeşitli suçlardan hüküm giymiş kimseler cezalarının bitiminde "nefy" denilen sürgün cezalarına çarptırılırlardı.
Ne demekti sürgün?
Yönetimler, hapis cezaları bitenleri topluma entegre olsun diye sınırlı bir yerde zorunlu ikamete tabi tutarlardı.
Geçmişte yönetimle ters düşen devlet insanları, bilim insanları, şair ve yazarlar da bu sürgünlerden nasiplerini alırlardı.
Sürgün yerleri mahkumların evlerine çok uzak yerler olurdu.
Tabiri caizse, kuş uçmaz kervan geçmez, sarp dağların geçit vermediği yerler ya da uzak adalar olurdu.
Yukarıda saydığım beş sürgün yerinin dışında Yemen ve Fizan çölleri de sürgünlerin korkulu rüyasıydı. Oralara sürgüne gidenler bir daha geri dönme umudu taşımazlardı.
İşte bu sürgün yerleri içinde, Anadolu'da çokça sürgüne kucak açmış olan "Bodrum" hep ilgimi çekmişti.
Sonra gördüğüm şuydu. 1900'lü yılların başında Bodrum küçük bir balıkçı köyüydü ve kara yoluyla Bodrum'dan çıkış yoktu. Yolu yoktu. Üç bir yanı geçiş vermez Toros Dağları'nın uzantılarıyla çevrilmişti.
İmkanları kıt ve ıssız bir yer olduğu için sürgün yeri olarak kullanılmaya uygun olduğunu o zaman anlamıştım.
İşte bu küçük sürgün yeri Bodrum nasıl olmuştu da dünyaca ünlü bir tatil yerine dönmüştü.
Ne olduysa köye gelen bir sürgün köyün kaderini değiştirmişti.
Köyün kaderinin değişmesi iyi mi oldu kötü mü? İşte orası meçhul.
Bodrum'a gelen bu sürgünün adı Cevat Şakir Kabaağaçlı nam-ı diğer "Halikarnas Balıkçısı"
Osmanlı'nın son köklü ailelerinden Şakir Paşa ailesine mensup.
1890 Girit doğumlu.
Cevat Şakir çok iyi bir eğitim aldı. Oxford Üniversitesi'nde bilim tarihi okudu. Okul biter. İstanbul'a döner.
Gazete ve dergilerde yazılar yazdı.
Aile 1914 yılında maddi sıkıntıya girer Baba Mahmut Şahir Paşa, tüm ailesiyle birlikte Afyon'daki Kabaağaçlı Çiftliği'ne yerleşir.
İşte ne olduysa o çiftlikte olur. Cevat Şakir bir tartışma sonucu babası Mahmut Şakir Paşa'yı tabancasından çıkan tek kurşunla öldürür.
Cevat Şakir cinayetten 15 yıl kürek cezasına çarptırılır.
Cezasının yedi yılını çektikten sonra vereme yakalandığı için tahliye edilir. Tahliyeden sonra haftalık dergilerde yazılar yazmaya başlar.
Babasını kaza ile mi yoksa kasten mi öldürdüğü hem Cevat Şakir'de hem de Cevat Şakir'i okuyanlarda hala gizemini koruyan bir konu olduğunu da belirtelim.
Cevat Şakir dergilerde yazdığı bir yazıda askeri isyana teşvikten önce idam cezasına sonra da cezası sürgüne dönüştürülerek kaçması en zor kuş uçmaz kervan geçmez Bodrum köyüne sürgüne gönderilir.
Antik çağda adı Halikarnasos olan Bodrum'un eski adını kendine mahlas olarak benimseyen Cevat Şakir burada geçimini sağlamak için balıkçılık yapar.
Balıkçılığın yanında "Halikarnas Balıkçısı" mahlasıyla sürekli yazılar yazar.
Çiçeklerin düğünü
Aganta Burina Burinata
Merhaba Akdeniz
Parmak damgası
Anadolu'nun sesi
Bulamaç
Mavi sürgün
ve onlarca eser yaşadıkları ve sürgün yıllarının öyküleri ve hatıralarından süzülmüş kitaplarıdır.
Cevat Şakir eser verdikçe "Halikarnas Balıkçısı" ve Bodrum hem ülke içinde hem de kitapları başka dillere çevrildikçe ülke dışında tanınmaya başlar.
Kelimenin tam anlamıyla Halikarnas Balıkçısı Bodrum'un kaderini değiştiriyordu.
Zaman içinde denizin ve yeşilin zambakların ve zakkumların köyü Bodrum beyaz beton evlere teslim oluyordu.
Bodrum sakinliğini kaybediyor eski sürgün köyü günlerini hasretle yad ediyordu.
Bugün eski güzelliğinden eser kalmayan Bodrum ruh sürgünlerinin mekanı artık.
Kendinden kaçan, statü atlamaya çalışan, desinler olsun diye "ah Bodrum" "Vah Bodrum" şarkılarıyla seranat yapan ruh sürgünleri acaba bugünkü Bodrum size ne anlatıyor?
Kim bilir, Cevat Şakir böyle olacağını bilse bunca kitabı yazıp Bodrum'un ruh sürgünlerinin mekanı olduğunu görseydi, işte o zaman Şakir Paşababamı ben vurdum der miydi?
