Beykoz, Beykoz olalı

Siyasi görüşü ne olursa olsun Beykoz, Beykozlular tarafından yönetilmelidir. Çünkü yöneticiler, mahallesini, sokağını esnafını, komşusunu tanır; günahıyla, sevabıyla yaptıkları icraatlar la Beykozlulara karşı sorumlu olurlardı. Öyle olmayınca seçim kazanılıp, dönem bitince jet hızıyla gelenler jet hızıyla Beykoz'u terk edip gitmezlerdi. Dost meclisinde ve sokakta konuştuğum Beykozluların ifadeleri bunlar. Niye böyle oluyor? Diye de sitemlerini iletiyorlar. Bir mahalleyi, bir köyü, bir ilçeyi yönetecekler mutlaka o bölgenin insanı olmalı, o bölgede bir anısı olmalıdır. Evi, ocağı, akrabaları orada olmalıdır. Taşıma suyla değirmen dönmeyeceğini hepimiz iyi biliriz.

Son yıllarda ne yazık ki, Beykoz, Beykozluların yönetmediği bir yer haline geldi. Siyaset kurumu, parti ayırt etmeksizin bu durumu iyi düşünmelidir. Amma velakin, lafı kime anlatacağız ki? Al birini vur ötekine.

Neyse, bu konuyu burada kapatıp, asıl anlatmak istediğim sokak konusuna gelelim.

Beykoz'un her sokağının ayrı bir hikâyesi vardır diye yazmıştım daha önceki yazılarımda. Bizim sokaklarımız, eskilerin deyimiyle “ismiyle müsemmadır.” Yani, sokaklarımızın isimleri, sokaklarımızın karakterini yansıtır. O sokak isimlerimizin çoğunun kendine özgü bir hikâyesi vardır.

Başlayalım.

Yalıköy Mahallemizdeki “Yalıköy Mektebi” Sokağı görünüşte rastgele verilmiş bir isim gibi gelebilir. Biliyorsunuz “Mektep” kelimesi “okul” anlamına gelir. Bugün o sokakta bir okul yoktur. Oysa bir zamanlar o sokakta Beykoz'daki beş sübyan mektebinin biri olduğunu çok az insan tarihi kayıtlardan bilebilir. Şimdi o sübyan mektebinin yerinde yeller esiyorsa da, adı o sokakta yaşamaya devam ediyor.

Bilenler bilir. İstanbul'un her semtinde mutlaka bir göçmen mahallesi ya da sokağı vardır. Balkanlar'dan ve Kafkaslar'dan göçe zorlanan Müslüman muhacirleri Türkiye her zaman bağrına basmış, onları soykırımdan kurtarmıştır.

İşte Kanlıca sırtlarındaki Tekke Mevkiindeki “Muhacirler Sokağı” bunun örneklerinden biridir. Büyük bir zulme uğrayan eski Yugoslavya'daki “Evlad-ı Fatihan” dediğimiz Rumeli Türklerinden büyük bir grup 1900’lü yıllardan itibaren peyderpey bu bölgeye yerleşmişlerdir. Halen bu bölge göçmen ya da muhacirler bölgesi diye bilinir.

Gerek yerleşimi ve gerekse bahçelerinden çiçek fışkıran evleriyle halen Beykoz'un en güzel yerleşim yerlerinden biridir. Adı her ne kadar Muhacirler Sokağı ya da mahallesi olarak kayıtlarda yoksa da halk tarafından “göçmen mahallesi” olarak bilinir.

Yine Kanlıca'da “Mukabeleci Sokağı” adıyla anılan bir sokağımız var. 1934 yılı İstanbul Şehir Rehberinde aynı sokak ismi mevcut ve bu isim bugüne kadar korunmuş. Sokağa niye “mukabeleci” adı verilmişti? Çoğunuz bilirsiniz, “mukabele” kelimesi bizde asıl anlamının dışında Kur'an-ı Kerim okuma yöntemi olarak da kullanılır. Genellikle Ramazan ayında mescitlerde ve evlerde mukabele okunurdu. Mukabele okuyanlar vardı. Bunlar Kuranı Kerim'i ezbere okuyan kimselerdi. Mescit ya da evlerde toplananlara mukabele okuyan kişi Kur'an-ı Kerim'i yüksek sesle okur. Orada bulunan toplulukta ellerindeki Kur'an-ı Kerim'den sessizce takip ederlerdi. Bu okuma ve takip yönteminin adı mukabele. Yüksek sesle okuyana da “mukabeleci” derlerdi. İşte bu sokakta mukabele okuyan birisi oturduğu için bu sokağa “mukabeleci sokağı” ismi verilmişti. Hem bilgi, hem kültür hem de İslami bir gelenek olduğu için bu sokağın adı günümüzde aynen korunmaktadır.

Beykoz'un Yalıköy mahallesindeki “İshak Ağa Sokağı” Beykoz'la özdeşleşen bir hayırseverin adıyla anılır. Öyle ki 1770’li yıllarda İstanbul Gümrükler Başmüdürlüğü, Anadolu Kavağı'nda iken, orada Gümrük Emiri, (Gümrükler Genel Müdürü) olan İshakağa Beykoz’u hayır eserleriyle donatmıştı. Yaptığı Onçeşmeler ve diğer çeşmelerin yanında sebiller ve sübyan mektepleri hayır eserlerinin sadece birkaçıydı. Adıyla anılan İshak Ağa İlkokulu ve İshak Ağa Sokağı'nı bilmeyen Beykozlu yoktur diye düşünüyorum.

Yine Yalıköy Mahallemizdeki “Duhanizade Sokağı” adını duyup bu sokaktan kaçımızın geçmişliği vardır. Duhanizade Sokağı eski Beykoz'un en son sokağı sayılır ve Beykoz Çayırı'na açılırdı bu sokak. “Duhan” Arapça asıllı bir kelime olup “duman” anlamını taşır. Eskiden Duhancılar vardı. Yani tütün ürünü satıp, tütün ticareti yapanlara Duhancı denirdi. İşte bu sokak tütün ticareti yapan bir tüccarın soyundan gelenlerin oturduğu bir sokak olduğu için Tütüncüoğulları anlamı taşıyan “Duhanizade Sokağı” olmuştur. Yakıştı mı bu isim? Bence “cuk oturmuş” derler ya aynen öyle.

Yine Beykoz'da “Zindeler Yurdu Sokağı” adıyla anılan bir sokağımız vardır. Beykoz Spor Kulübü'nün çekirdeği olan “Beykoz Zindeler Yurdu Sporun” bu sokakta kurulduğunu kaçımız duyduk.

Adı gibi zinde gençlerin yuvası bu sokağımız Beykoz’da var oldukça adıyla yaşamaya devam edecektir. Ne demiştik “ismiyle müsemma” diye.

Paşabahçe mahallemizdeki “Beyaz Erguvan Caddesi” eski Beykozlularca pek bilindik bir caddedir. Daha doğrusu sokak büyüklüğünde bir cadde. Cadde, Fenerlibahçe Sokağından geçer, oradan “Şehitlik Sokağına”, sonra da “Su Nazırı” Sokağına çıkar. Bugün ne yazık ki bu sokağımızda beyaz erguvan ağacı yok. Öyleyse bu ad niye verilmişti bu caddemsi sokağa. Bir zamanlar yolun iki tarafında bulunan o güzelim erguvanları hatırlayan da yok. Kimse hatırlamıyor ama tarihi kayıtlar erguvanları unutmuyor. Ah biz şehir vandalları biz. Apartmanların hatırı için o güzelim beyaz erguvanlara nasıl da kıymışız?

Bizim sokaklarımızın bazılarından birkaç örnek verebilirdim. Hepsini yazmaya kalksam birkaç cilt kitap olur. Tadımlık kabul edin.

Ha bir de şunu unutmadan not düşeyim. Eskiden anlattığım bu sokaklardaki evlerin kapılarında kilit de bulunmazdı. Sokaklarda arsız, hırsız da bulunmazdı. Son yıllarda bir hal oldu bize. Niyeyse herkes kapısını, bacasını hırsızdan kollar oldu.

Kalın sağlıcakla