Dr. Mahmut AKYILDIZ
  • 06/01/2016 Son günceleme: 06/01/2016 14:37
  • 15.233

Türkiye’de yaklaşık 60 bin kişi aniden ölüyor. Son yıllarda farkına vardığımız bu gerçek aslında çok ciddi bir sorun olarak, yıllardır hekimlerin üzerinde çalışma yaptığı bir alandır.

Bu konu başlığının adı ‘ani ölüm’. Ani ölüm aslında ani kalp durması ile eş anlama gelmektedir. Bu gerçekle geniş kitlelerin farkına varmasına neden olan olay ise çok talihsiz bir olaydır. 2003’te Konfederasyon Kupası yarı final maçında Kolombiya ile Kamerun arasında oynanan futbol maçının 72. dakikasında 28 yaşındaki oyuncu Marc Vivien Foe sahanın içinde aniden fenalaştı. Kameraların saniye saniye görüntülediği, milyonlarca insanın izlediği ‘naklen ölüm’ de Foe’ye yapılan müdahaleler sonuçsuz kaldı ve futbolcu milyonlarca insanın önünde hayatını kaybetti.

İnsanlar sağlıklı, sahada mücadele eden bir futbolcunun aniden ölebileceğini hiç akıllarına getirmezken bu gerçek canlı yayında milyonlarca insanı adeta şok etmişti. Daha sonraki yıllarda bunun gibi talihsiz olaylarla karşılaşılmış ve en son Eskişehirsporlu genç futbolcu hayatını kaybetmesiyle tekrar gündemin ilk sıralarına oturmuştur.

Ani kalp durması olarak adlandırılan bu durum ne demektir. Daha önceye ait ölümcül bir hastalığı olmayan birinde, aniden ortaya çıkan ve şikayetlerin başlamasından sonraki 1 saat içerisinde oluşan ölüme, ani ölüm denilmektedir. Bu ölümlerin en önemli sebebi ani kalp durmasıdır ve genellikle kalp damar hastalıklarından kaynaklanmaktadır. Ani kalp durmasının tetikleyen sebeplerin başında stresli yaşam, hipertansiyon, sigara ve alkol geliyor.

Ani kalp durmasında ya kalp tamamen düz çizmesi ya da kalpte hareket olsa da nabza yansımaması şeklinde kendini gösterir. Bu durumla karşılaşıldığı anda aslında birçok müdahaleye rağmen hastanın kurtulma olasılığı çok azdır. Her yıl bu nedenle ölenlerin oranı kadınlarda yüzde 4,6, erkekler de ise yüzde 4 artmaktadır. Ani kalp durması sonucu Amerika’da yılda 300-400 bin arası insan hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde ise kesin bir veri olmamakla birlikte bu sayının 60 bin civarında olduğu düşünülmektedir..

Ani kalp durması riski 0-6 aylık bebeklerle 45-65 yaş arasındaki erişkinlerde daha yüksektir. Ani ölümlerin yüzde 80’inin sebebi de çeşitli kalp ve damar hastalıklarıdır. Ani kalp durmasını tetikleyen faktörlerin başında stres gösteriliyor. Stres, ani ölüm riskini yüzde 40 artırıyor. Dolayısıyla stresin en yoğun yaşandığı büyük şehirlerde ani ölüm oranı da aynı seviyede artmış oluyor. Modern yaşam bize bir sürü kolaylık getirse de aslında sağlığımız açısından bir sürü olumsuzluğu da beraberinde getirmektedir. Bu yaşam biçiminin olmazsa olmazı olan stres birçok hastalığın kökeninde olduğu gibi ani ölümlerinde en önemli tetikleyicisidir. Araştırmalar, stres yükünün fazla olduğu bazı meslek gruplarında (bankacılar, borsacılar, gazeteciler, politikacılar, doktorlar, işadamları) “ani ölüm” olasılığının daha yüksek olduğunu doğruluyor. Ani ölümün depresyonlularda da sık görüldüğü, çok sık öfke nöbeti yaşayanların, her şeye sinirlenip kızanların, öfke ve gerginliklerinden kolay kolay kurtulamayanların daha fazla risk taşıdığı belirtiliyor. Her şeyi içine atanlar, olur olmaz her şeye sıkılıp bunalanlar, stresi bir sünger gibi içine alanlarda da risk artıyor. Kısacası, ani ölüm olasılığı sadece bedensel değil, ruhsal durumla da yakından ilişkili.

Ani ölüm riski sabahları, pazartesi günleri ve kış aylarında daha fazla görülüyor. Hatta gün içinde bile farklılıklar gösterebiliyor. Kalp krizlerinin sabah saat 4-10 arasında en yüksek seviyede olduğunu, gün içinde de bu oranın giderek azaldığını gösteren bir çok çalışma mevcuttur: “Sabah kalkışla birlikte vücuttaki hormonlar değişiyor ve damarlardaki spazmı tetikliyor. Kişi pazartesi günleri yeni iş haftasına başladığı için gergin oluyor, kış aylarında da mümkün olduğunca kapalı alanlarda yaşanıyor ve dış dünyayla iletişim azalıp psikolojik sorunlar yaşanıyor. Vücut üzerindeki baskı da ani ölümü tetikliyor.” Özellikle sigara ani ölüm riskini 2,5 kat artırıyor. Ama sigara, alkol kullanmayan, tansiyon ve kolesterol değerleri normal olanlar da genetik nedenlerden dolayı yüz binde bir risk altında...

Ani ölümün erkeklerde görülme oranı kadınlara göre 4 kat fazla. Çünkü, erkeklerde kalp damar hastalıklarının görülme ihtimali yüksek, içki ve sigara tüketimi fazla. Ülkemizde kırsal alanlara gidildikçe ani ölüm riskinin arttığı görülmekte. Bunun sebebi olarak kırsalda yaşayan insanların sağlık merkezlerinden faydalanma alışkanlığının düşük olması olarak gözükmekte.

Yazarın Yazıları